DSİ, Karadeniz Ereğli Belediyesi ve Erdemir arasında imzalanan protokolün Hak ve Yükümlülükler başlığı altındaki 5,1 maddesinde yer alan hususlarda kamu yararı gözetilmemiştir.
Kdz. Ereğli Tarih Doğa ve Kültürünü Yaşatma Derneği Başkanı Aydın Erol, Kızılcapınar Barajı konusundaki görüşlerini açıklarken, kamu menfaatine vurgu yaptı “Kızılcapınar Baraj Suyunun Tüketim Analizi ve Tespitleri” konusundaki düşüncelerini açıklarken, önceki belediye döneminde, DSİ ve Erdemir ile imzalanan protokolde “önce sanayi, sonra insan” mantığıyla hareket edilmesinin doğru olmadığına da dikkat çeken Aydın Erol, “Mevcut Anayasa hükümleri, yasalar ve Türkiye’nin imzaladığı uluslararası sözleşmeler kapsamında; su hakkının, temel bir insan hakkı olarak, mahkemeler önünde dava edilebileceğini kabul etmek gerekir.” Dedi.
Erol’un su doluluk oranının yüzde 50’lere düşmesi durumunda yaşanacak problemleri çok yönlü ele aldığı açıklamasının tamamı şöyle:
İNSANI AÇIDAN EVRENSEL BİR HAK
Kentimizin En Önemli su kaynağı olan Kızılcapınar Barajından “Alınan suyun kullanım şartları ile tarafların hak ve yükümlülükleri“ kapsamında DSİ, Ereğli Belediyesi ve Erdemir arasında imzalanan protokol” ve protokolde özellikle iklim değişikliklerine bağlı olarak “Barajdan verilen içme suyu miktarının ihtiyacı karşılamaması durumunda, Belediye içme suyu ihtiyacının kalan kısmını Gülüç Çayı üzerinde mevcut kaynak ve su alma yapılarından veya başka kaynaklardan meri mevzuat hükümleri çerçevesinde kendi imkanları ile karşılayacaktır.” Maddesinin kamu menfaatleri ile çeliştiği suyun İnsani açıdan evrensel ve öncelikli bir hak olduğu bu açıdan protokolde yer alan bu maddenin kamu menfaatleri ile çeliştiği gerekçesi ile Belediye Başkanımız Sayın Halil POSBIYIK tarafından 31 Mart 2019 yerel seçimleri sonrasında konu sık sık gündeme taşınmış. Bugün Ereğli’nin en önemli gündem maddelerinden biri olarak tartışılmaya devam etmektedir.
DSİ, Karadeniz Ereğli Belediyesi ve Erdemir arasında imzalanan protokol gereği Kızılcapınar baraj suyunun;
%61.0 Erdemir Tarafından Endüstri ve İçme Suyu,
%29,0 Karadeniz Ereğli Belediyesi tarafından içme suyu,
%10.0 DSİ tarafından Sulama Suyu,
Olarak kullanılacağı ifade edilmektedir.
-Mevcut durumda baraj suyunun yeterlilik seviyesi nedir?.
-Yakın gelecekteki Kdz Ereğli nüfus artışı sonrası ilave içme suyu ihtiyacı ve Erdemir’in büyüme planları sonrası ilave endüstri suyu ihtiyacı dikkate alınarak baraj suyunun yeterlilik seviyesi nedir?.
Sorularının cevaplarını, İklim değişiklikleri dikkate alınarak baraj doluluk oranlarını aşağı yönlü azaltarak yaptığım duyarlılık analiz sonuçlarını sizlerle paylaşmak istiyorum.
Öncelikle Gülüç çayını ve Onun üzerinde yer alan ve yazımıza konu olan Kentimizin en önemli su kaynağı olan Kızılcapınar Baraj yapısını tanıyalım.
Gülüç Çayı:
Gülüç Çayı, Kızlar Suyu adıyla Babadağı yamaçlarından yaklaşık 700 m kotundan doğar ve batıya doğru akmaya başlar. Akışa geçen dere Kurtsuyu Deresi ile birleşir ve önce Yazıcılar sonra Aydınlar adlarını alır. Dere ilk olarak Kızılcapınar Barajı sonra Gülüç Barajı rezervuarlarına girip çıktıktan sonra sol sahilden Bakırlı Dere ile birleşip Gülüç adıyla Ereğli sahilinden Karadenize dökülür. Gülüç Çayının yaklaşık uzunluğu 80 km ve yağış alanı 691,8 km2 ’dir
KIZILCAPINAR BARAJI:
Baraj Ereğli’ye karayolu ile 25 km mesafede yer alan Yazıcılar, Çiğdemli, Kızılcapınar ve Ova Köyleri arasında bir gölet oluşturmaktadır.
Baraj, ERDEMİR’in kapasite artırım planları çerçevesinde ihtiyaç duyduğu endüstri suyunun yeterli olmayacağı hesaplanarak, ilk kuruluş yıllarında inşa edilen Gülüç Barajından elde edilen Endüstri suyuna takviye amaçlı olarak ve Kamu Menfaatleri de göz önüne alınarak DSİ ile varılan mutabakat çerçevesinde şirket kaynaklarından Finanse edilerek inşa edilmiştir. Baraj inşaatı tamamlanarak 1994 yılında işletmeye alınmış ve DSİ’ye devredilmiştir. Barajın bakım onarım mesuliyeti ve masrafları Erdemir’e aittir.
Barajın Göl Hacmi 36 Hm3, Göl için kabul edilen ölü alan 3,8 Hm3 olup barajın %100 doluluk oranında kullanılabilir hacmi 32,2 Hm3 (32.200.000 M3) olduğu teknik dökümanlarından anlaşılmaktadır.
Baraj göletinde biriken su:
-Endüstri suyu Tedariki açısından ERDEMİR,
-Ereğli Halkının Kullanma ve içme suyu Tedariki açısından Kdz Ereğli Belediyesi,
-DSİ tarafından Kullanma ve Sulama Suyu olarak kullandırılmaktadır.
|
KIZILCAPINAR BARAJI DOLULUK ORANLARI |
|
|
Yıllar |
Doluluk Oranı (%) |
|
2010 |
66,4 |
|
2011 |
60,5 |
|
2012 |
41,4 |
|
2013 |
28,1 |
|
2014 |
88,8 |
|
2015 |
46,6 |
|
2016 |
70,4 |
|
2017 |
72,1 |
Kaynak:DSİ
21.09.2020 tarihli DSİ Kastamonu 23. Bölgede yer alan barajlar içinde yer alan Kızılcapınar barajının doluluk oranı 21.09.2020 tarihi itibarı ile % 75.8 olarak yer almaktadır.
YAPILAN ANALİZLER:
A-Mevcut Durum Analizi:
Kabuller:
-Baraj Doluluk Oranı %75,
-Erdemir’in Ham Çelik Üretimi 4.0 Milyon Ton/yıl,
-Kdz Ereğli nüfusu 160 bin, Kişi Başı Su Tüketim miktarı 160 litre olarak alınmıştır.
|
Parametreler |
Birim |
Değerler |
Açıklamalar |
|
Göl Hacmi |
HM3 |
36,00 |
|
|
Göl Hacmi |
M3 |
36.000.000 |
|
|
Göl için Kabul edilen Ölü Hacim |
HM3 |
3,80 |
|
|
Göl için Kabul edilen Ölü Hacim |
M3 |
3.800.000 |
|
|
Kullanılabilir Göl Hacmi |
HM3 |
32 |
|
|
Kullanılabilir Göl Hacmi |
M3 |
32.200.000 |
|
|
Kızılcapınar Barajı Tahmini Doluluk Oranı |
% |
75,0 |
|
|
Kullanılabilir Göl Hacmi %75 |
M3 |
24.150.000 |
|
|
Erdemir ve DSİ arasında yapılan Protokol Su Paylaşım Oranları |
% |
100,0 |
|
|
-Erdemir |
% |
61,0 |
|
|
-Kdz Ereğli Belediyesi |
% |
29,0 |
|
|
-Sulama Suyu |
% |
10,0 |
|
|
Mevcut Durumda Barajdan Tahmini Tüketilen Su Miktarları |
M3 |
61.980.000 |
|
|
-Erdemir'in Yıllık Endüstri Su İhtiyacı |
M3 |
50.000.000 |
Erdemir'in Yıllık 4.0 Milyon ton Ham Çelik Üretimine Göre Hesaplanmıştır |
|
-Kdz Ereğli Belediyesinin Tahmini Yıllık Su İhtiyacı |
M3 |
8.760.000 |
Şehir Nufusu 160 Bin, Kişi Başı Günlük Su Tüketimi 150 Litre olarak kabul edilmiştir. |
|
-Kullanma Suyu Tüketimi (%10) |
M3 |
3.220.000 |
%100 Doluluk Oranının %10'u |
|
Günlük Tahmini Su tüketimi |
M3 |
169.808 |
|
|
%75 Doluluk Halinde Baraj Suyunun Yeterliliği |
Gün |
142 |
|
|
Mevcut Durum Fiili Paylaşım Oranları |
% |
||
|
-Erdemir'in Yıllık Endüstri Su İhtiyacı |
% |
80,7 |
|
|
-Kdz Ereğli Belediyesinin Tahmini Yıllık Su İhtiyacı |
% |
14,1 |
|
|
-Kullanma Suyu Tüketimi (%10) |
% |
5,2 |
|
Yukarıdaki tablodan görüleceği gibi;
-Erdemir’in Yıllık Endüstri Suyu ihtiyacı 50.0 Milyon M3,
-Kdz Ereğli Belediyesinin İçme suyu ihtiyacı 8,76 Milyon M3
-DSİ kullanma suyu miktarı 3,22 Milyon M3
Olmak üzere Yıllık Tüketim yaklaşık 61.98 Milyon M3 olarak hesaplanmıştır. Bu miktar suyun Barajın %75 doluluk oranına göre 142 günlük Su ihtiyacına yeterli olacağı hesaplanmaktadır.
Baraj seviyesinin İklim değişiklikleri nedeni ile tedrici olarak azalması kabulü dikkate alınarak yapılan Duyarlılık analizine göre;
Baraj Doluluk Oranının
-%65’e düştüğünde 123 Gün
-%50’e düştüğünde 95 Gün
-%40’e düştüğünde 76 Gün
-%30’e düştüğünde 57 Gün
su ihtiyacına yeterli olabileceği hesaplanmıştır,
B-Gelecekteki Durum Analizi:
Kabuller:
-Baraj Doluluk Oranı %75,
-Erdemir’in Ham Çelik Üretimi 6.0 Milyon Ton/yıl,
-Kdz Ereğli nüfusu 300 bin, Kişi Başı Su Tüketim miktarı 240 litre olarak alınmıştır.
|
Parametreler |
Birim |
Değerler |
Açıklamalar |
|
Göl Hacmi |
HM3 |
36,00 |
|
|
Göl Hacmi |
M3 |
36.000.000 |
|
|
Göl için Kabul edilen Ölü Hacim |
HM3 |
3,80 |
|
|
Göl için Kabul edilen Ölü Hacim |
M3 |
3.800.000 |
|
|
Kullanılabilir Göl Hacmi |
HM3 |
32 |
|
|
Kullanılabilir Göl Hacmi |
M3 |
32.200.000 |
|
|
Kızılcapınar Barajı Tahmini Doluluk Oranı |
% |
75,0 |
|
|
Kullanılabilir Göl Hacmi %75 |
M3 |
24.150.000 |
|
|
Erdemir ve DSİ arasında yapılan Protokol Su Paylaşım Oranları |
% |
100,0 |
|
|
-Erdemir |
% |
61,0 |
|
|
-Kdz Ereğli Belediyesi |
% |
29,0 |
|
|
-Sulama Suyu |
% |
10,0 |
|
|
Mevcut Durumda Barajdan Tahmini Tüketilen Su Miktarları |
M3 |
104.500.000 |
|
|
-Erdemir'in Yıllık Endüstri Su İhtiyacı |
M3 |
75.000.000 |
Erdemir'in Yıllık 6.0 Milyon ton Ham Çelik Üretimine Göre Hesaplanmıştır |
|
-Kdz Ereğli Belediyesinin Tahmini Yıllık Su İhtiyacı |
M3 |
26.280.000 |
Şehir Nufusu 300 Bin, Kişi Başı Günlük Su Tüketimi 240 Litre olarak kabul edilmiştir. |
|
-Kullanma Suyu Tüketimi (%10) |
M3 |
3.220.000 |
%100 Doluluk Oranının %10'u |
|
Günlük Tahmini Su tüketimi |
M3 |
286.301 |
|
|
%75 Doluluk Halinde Baraj Suyunun Yeterliliği |
Gün |
84 |
|
|
Mevcut Durum Fiili Paylaşım Oranları |
% |
||
|
-Erdemir'in Yıllık Endüstri Su İhtiyacı |
% |
71,8 |
|
|
-Kdz Ereğli Belediyesinin Tahmini Yıllık Su İhtiyacı |
% |
25,1 |
|
|
-Kullanma Suyu Tüketimi (%10) |
% |
3,1 |
|
Yukarıdaki tablodan görüleceği gibi;
-Erdemir’in Yıllık Endüstri Suyu ihtiyacı 75.0 Milyon M3,
-Kdz Ereğli Belediyesinin İçme suyu ihtiyacı 26,28 Milyon M3
-DSİ kullanma suyu miktarı 3,22 Milyon M3
Olmak üzere Yıllık Tüketim yaklaşık 104.5 Milyon M3 olarak hesaplanmıştır. Bu miktar suyun Barajın %75 doluluk oranına göre 84 günlük Su ihtiyacına yeterli olacağı hesaplanmaktadır
Baraj seviyesinin İklim değişiklikleri nedeni ile tedrici olarak azalması kabulü dikkate alınarak yapılan Duyarlılık analizine göre;
Baraj Doluluk Oranının
-%65’e düştüğünde 73 Gün
-%50’e düştüğünde 56 Gün
-%40’e düştüğünde 45 Gün
-%30’e düştüğünde 34 Gün
su ihtiyacına yeterli olabileceği hesaplanmıştır
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME:
A-Baraj Suyunun Yeterliliği açısından değerlendirme:
Yukarıdaki tablolardan da görüleceği üzere Mevcut durum kabullerine göre yapılan analizde Endüstri Suyu, Kullanma suyu İçme suyu açısından Baraj suyunun yeterli olduğu görülmektedir.
Tek sorun Öngörülemeyen ilkim değişiklikleri sonucu Baraj doluluk oranının %40’lara hatta %30’ların altına düşmesi durumunda suyun tedarik güvenliği ve tüm paydaşlar açısından (DSİ, Erdemir ve Kdz Ereğli Belediyesi) alınması gereken önlemler olacaktır.
Ancak kentimizin gelişmesi ve nüfus artışına bağlı olarak Kdz Ereğli Belediyesinin su tüketimi de giderek artmaktadır. Ayrıca Erdemir’in kapasite artırım planlarına bağlı olarak endüstri suyu ihtiyacı artacaktır. Bu kabuller dikkate alınarak yapılan hesaplamada baraj doluluk oranının %50 nin altına düşmeye başlaması durumunda daha erken bir zamanda suyun tedarik güvenliği tüm paydaşlar açısından (DSİ, Erdemir ve Kdz Ereğli Belediyesi) alınması gereken önlemler olacağı görülmektedir.
B-BARAJ SUYUNUN PAYLAŞIM PROTOKOLÜ AÇISINDAN DEĞERLENDİRME:
Kızılcapınar Barajından “Alınan suyun kullanım şartları ile tarafların hak ve yükümlülükleri“ kapsamında 20.09.2018 tarihinde DSİ, Karadeniz Ereğli Belediyesi ve Erdemir arasında imzalanan protokol ”ün Hak ve Yükümlülükler başlığı altındaki 5,1 maddesinde yer alan hususlarda kamu yararı gözetilmemiştir.
Protokolde imzası bulunan Önceki Belediye Başkanı Sayın Hüseyin UYSAL’ın protokolde yer alan maddeleri uzmanlarına yeteri kadar inceletmediği ve imza öncesi gerekli özeni göstermediği anlaşılmaktadır. Çünkü su gibi insan yaşamındaki önemli bir kaynağın önce sanayi sonra insan mantığı ile protokol altına alınması kabul edilemez.
Su hakkı uluslararası alanda ilk olarak 1977 Birleşmiş Milletler Su Konferansı Mar Del Plata deklarasyonu ile kabul edilmiştir. Bundan sonra, Rio Konferansı’nda, Marrakech (1997) Su Forumunda, Hague (2000), ve Kyoto 2003 Dünya Su Forumu’nda, su bir ihtiyaç ve hak olarak kabul edilmiştir.
Suları, hukuki yönden akarsular, yeraltı suları, kaynaklar, göller olarak ayırabiliriz. Medeni Kanunu’nun sular ile ilgili hükümleri incelendiğinde, kaynaklar dışında, akarsu, göl ve yer altı sularının özel mülkiyete konu olamayacağı ve bunların kamu yararına ait sular olduğu ortaya çıkmaktadır
Yaşamın temel taşı su, o olmadan diğer insan hakları anlamını yitirir ve insan onurunun korunması mümkün olmaz.
Mevcut Anayasa hükümleri, yasalar ve Türkiye’nin imzaladığı uluslararası sözleşmeler kapsamında; su hakkının, temel bir insan hakkı olarak, mahkemeler önünde dava edilebileceğini kabul etmek gerekir.
Yukarıdaki bahse konu değerlendirmeler ışığında imza altına alınmış bu protokolde kamu menfaatinin gözetilmediği ileri sürülerek ilgili maddenin kamu yararına revize edilmesi talep edilebilir.
