Dernekleşme ve örgütlü sivil toplum anlayışındaki gelişmelerle birlikte, Türkiye'deki dernek sayısı son 10 yılda yüzde 46 oranında arttı. Kamu yararına çalışan 410 derneğin faaliyet gösterdiği Türkiye'de bugün, 88 bin 782 dernek faal olarak hizmet veriyor ve bu derneklerin toplam 8 milyon 38 bin 536 üyesi bulunuyor. Zonguldak'ta ise 955 dernek var.
Dernekler Dairesi Başkanlığı'ndan edinilen bilgiye göre, Türkiye'de kurulan dernek sayısı 226 bin 607, faal dernek sayısı 88 bin 852, feshedilen dernek sayısı 137 bin 755. Bugün 410 derneğin kamu yararına faaliyet gösterdiği Türkiye'de, bu yıl çeşitli alanlarda 2 bin 458 dernek açıldı.
Dernek üye sayılarının Türkiye nüfusuna oranına bakıldığında, Türkiye'de 1 milyon 356 bin 124 kadın (yüzde 1, 87), 6 milyon 682 bin 412 erkek (9, 2) dernek üyesi.
Türkiye'de toplam 8 milyon 38 bin 536 kişi dernek üyesi olduğuna göre, ülke nüfusunun yüzde 88, 93'ü ise hiçbir derneğe üye değil. Türkiye'de ortalama 817 kişiye bir dernek düşüyor.
Ülkedeki dernekleşme oranı, şehir nüfusu ve bölgenin gelişmişliğiyle paralellik gösteriyor. Türkiye'de en çok dernek İstanbul (17 bin 887), Ankara (8 bin 451), İzmir'de (4 bin 8884) bulunuyor. En az dernek üyesi ise Ardahan (109), Kilis (125) ve Tunceli'de (125).
Derneklerin illere göre dağılımına bakıldığında ise tablo şöyle:
Adana'da 1792, Adıyaman'da 512, Afyon'da 1118, Ağrı'da 234, Aksaray'da 301, Amasya'da 391, Ankara'da 8451, Antalya'da 2279, Ardahan'da 109, Artvin'de 356, Aydın'da 1258, Balıkesir'de 1547, Bartın'da 236, Batman'da 306, Bayburt'ta 151, Bilecik'te 360, Bingöl'de 203, Bitlis'te 331, Bolu'da 520, Burdur'da 319, Bursa'da 3545, Çanakkale'de 813, Çankırı'da 397, Çorum'da 552, Denizli'de 1337, Diyarbakır'da 811, Düzce'de 708, Edirne'de 550, Elazığ'da 506, Erzincan'da 305, Erzurum'da 700, Eskişehir'de 1047, Gaziantep'te 1105, Giresun'da 655, Gümüşhane'de 208, Hakkari'de 175, Hatay'da 1023'de, Iğdır'da 176, Isparta'da 768, İstanbul'da 17887, İzmir'de 4884, Kahramanmaraş'ta 735, Karabük'te 577, Karaman'da 288, Kars'ta 248, Kastamonu'da 523, Kayseri'de 1223, Kırıkkale'de 438, Kırklareli'nde 504, Kırşehir'de 248, Kilis'te 125, Kocaeli'nde 2593, Konya'da 2278, Kütahya'da 1052, Malatya'da 725, Manisa'da 1404, Mardin'de 350, Mersin'de 1611, Muğla'da 1023, Muş'ta 212, Nevşehir'de 348, Niğde'de 344, Ordu'da 884, Osmaniye'de 474, Rize'de 608, Sakarya'da 1510, Samsun'da 1674, Siirt'te 192, Sinop'ta 312, Sivas'ta 766, Şanlıurfa'da 673, Şırnak'ta 138, Tekirdağ'da 907, Tokat'ta 569, Trabzon'da 1239, Tunceli'de 125, Uşak'ta 5376, Van'da 702, Yalova'da 413, Yozgat'ta 399, Zonguldak'ta 955.
ZONGULDAK'TA İLGİNÇ DERNEK İSİMLERİ
Zonguldak'taki dernekler arasında isimleri dikkat çeken derneklerden bazıları şunlar: Muhabbet Kaynaşma İlim ve Yardımlaşma Derneği, Karadeniz Kum Midyesi Avcıları Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, Güz Gülleri Emeklileri Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, Devrek CB Halkbandı Telsizciler Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, Türkali Köyü Yukarıdere Mahallesi Mezaristan Bakımı Onarımı ve Camii Dayanışma Derneği, Kozlu Askeritepe Mevki Ortaöğretimi Geliştirme Derneği, Gazipaşa Caddesi Güzelleştirme Derneği, Merkez Kokaksu Hacı Hasan Yılmaz Cami ve Kur'an Kursu Yaptırma Yaşatma ve Talebeleri Koruma Derneği, Karaelmas Mensupları Derneği, Bisiklet Sevenler Derneği, Gönülden Hayvan Sevenler Derneği, Bizim Çocuklar Spor Kulübü Derneği.
REKOR, DİNİ İÇERİKLİ DERNEKLERDE
Türkiye'de özellikle dini, spor, yardımlaşma, kalkınma içerikli dernekler ön plana çıkıyor. Bu kapsamda, Türkiye'deki derneklere, alanlarına göre bakıldığında; 15 bin 571 adet dini temelli, 15 bin 288 spor, 14 bin 831 yardımlaşma, 10 bin 376 kalkınma, 8 bin 879 mesleki dayanışma, 6 bin 303 toplumsal hayat, 4 bin 75 dostluk, 3 bin 776 kültür, 1982 sağlık, 1390 imar, 1602 çevre, 1530 sosyal, 857 sivil haklar, 707 gençlik, 591 hayır işleri, 444 diğer, 309 öğrenci, 73 uluslararası etkinliklerle ilgili dernek görev yapıyor.
Türkiye'de faaliyet gösteren derneklerin sayısı, yıldan yıla artış gösteriyor. 2000 yılında 60 bin 931 dernek faaliyet gösterirken, 2001'de bu sayı 64 bin 374, 2002'de 68 bin 155, 2003'te 71 bin 832, 2004'te 69 bin 439, 2005'te 71 bin 287, 2006'da 73 bin 378, 2007'de 77 bin 849, 2008'de 80 bin 200, 2009'da 83 bin 954, 2010'da 86 bin 324, 2011'de 88 bin 782'e ulaştı.
Ülkede, 2004 yılında 4 milyon 738 bin 414, 2005'te 6 milyon 935 bin 419, 2006'da 7 milyon 674 bin 66, 2007'de 7 milyon 181 bin 499, 2008'de 7 milyon 559 bin 754, 2009'da 7 milyon 385 bin 853, 2010'da 8 milyon 38 bin 536 dernek üyesi bulunuyordu.
EN ÇOK DERNEK MARMARA'DA
Derneklerin yüzde 35, 2'si Marmara, yüzde 18, 7'si İç Anadolu, yüzde 14, 2'si Ege, yüzde 11, 9'u Karadeniz, yüzde 10, 1'i Akdeniz, yüzde 5, 2'si Doğu Anadolu, yüzde 4, 7'si Güneydoğu Anadolu'da yer alıyor.
Türkiye'deki dernekler, hedefledikleri kitlelere göre ele alındığında, yüzde 51, 2'si tüm insanları, 17, 9'u belli bir topluluğu-hemşehrileri, 7, 4'ü gençleri, 1, 4'ü belli bir meslekte çalışan gençleri, 1, 4'ü diğer grupları, yüzde 6'sı çocukları, yüzde 0, 4'ü belli okul mezunu olan kişileri, yüzde 1'i engellileri, yüzde 0, 9'u doğal hayatı, yüzde 0, 3'ü belli bir kurumda çalışan kişileri, yüzde 1, 4'ü yoksulları, yüzde 5, 1'i kadınları, yüzde 1'i belli bir hastalığı olanları, yüzde 1, 1'i yaşlıları kapsıyor.
Faal dernekler içerisinde, dini hizmetlerin gerçekleştirilmesine yönelik hizmet faaliyetleri (cami, kuran kursu , kilise, havra) amacıyla kurulan dernekler ilk sırada yer alıyor. Ancak son yıllarda kurulanlar içerisinde, bu amacı taşıyan derneklerin artışında azalma görülüyor.
Bilgisayarı olan dernekler sıralamasında, Marmara, İç Anadolu, Ege, Karadeniz, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu bölgeleri ard arda yer alıyor. Türkiye'de, internet kullanıcılarındaki artışa paralel olarak, e-dernek kullanıcılarında da yıllara göre büyük artış görülüyor. Buna göre, 2006 yılında 3 bin 866 olan e-dernek kullanıcı sayısı, 2007'da 24 bin 412'ye, 2008'de 37 bin 825'e, 2009'da 40 bin 549'a, 2010'da 44 bin 569'a, 2011'de 51 bin 684'a yükseldi.
Türkiye'deki derneklerin yüzde 10'unu hemşehri dernekleri oluşturuyor. Bu derneklerin yarısından fazlası Marmara Bölgesi'nde İstanbul, Bursa ve Kocaeli ilerinde faaliyet gösteriyor. Hemşehri derneklerinin yüzde 58, 80'i Marmara, yüzde 6, 22'si Akdeniz, yüzde 1, 29'u Doğu Anadolu, yüzde 9, 83'ü Ege, yüzde 1, 57'si Güneydoğu Anadolu, yüzde 17, 55'i İç Anadolu, yüzde 4, 75'i Karadeniz'de bulunuyor.
ÇEVRE DERNEKLERİNİN ORANI DÜŞÜK
Kuruluş amaçlarına göre ele alındıklarında; derneklerin yüzde 20, 14'ü yardım, yüzde 17, 71'i üyeler arası toplumsal dayanışma, yüzde 17, 60'ı üyelerin sosyal ve kültürel durumları, yüzde 9, 93'ü üyelerin bedensel ve ruhsal gelişimi, yüzde 9, 20'si üyeler arası mesleki dayanışma, yüzde 8, 48'i üyelerin yasal hakları, yüzde 8'i bilinç yükseltme ve güçlendirme, yüzde 5, 68'i araştırma ve geliştirme, yüzde 2, 30'u izleme ve değerlendirme, yüzde 0, 96'sı savunma konularında faaliyette bulunmak amacıyla kuruldu.
Faaliyet alanlarına göre bakıldığında ise derneklerin yüzde 15, 5'i sosyal hizmetler, yüzde 3'ü çevre ve doğal hayatın korunması, yüzde 0, 5'i kalkınma ve konut, yüzde 0, 9'u bireysel özgürlükler ve insan hakları, yüzde 7, 4'ü diğer, yüzde 32, 1'i kültür, spor ve rekreasyon, yüzde 11, 8'i eğitim ve araştırma, yüzde 2, 4'ü sağlık hizmetleri, yüzde 2, 4'ü hizmet amacıyla kaynak oluşturma ve gönüllülüğün teşvik edilmesi, yüzde 0, 3'ü uluslararası faaliyetler, yüzde 17, 3'ü dini hizmetlerin gerçekleştirilmesine yönelik hizmet faaliyetleri, yüzde 6, 5 çalışma hayatı ve meslekle ilgili çalışmalar yapmak üzere hizmet veriyor. Öte yandan, Marmara Bölgesi'nde 502 içkili, 2589 içkisiz, İç Anadolu'da 124 içkili, 506 içkisiz, Karadeniz'de 241 içkili, 427 içkisiz, Ege'de 253 içkili, 301 içkisiz, Akdeniz'de 113 içkili, 244 içkisiz, Doğu Anadolu'da 17 içkili, 63 içkisiz, Güneydoğu Anadolu'da 30 içkili, 43 içkisiz lokal bulunuyor.
