Çürüyen yapraklarının toprağı örttüğü bölge sürekli nemlidir, özellikle azot bağlayıcı bakterilerin yuvasıdır. Toprağı azot yönünden zenginleştiren üretici dostu bir bitki olmasına karşılık değeri henüz bilinmektedir.
Çiçekleri yazın tohuma döner. Tohumunu alıp bahçenize ekerseniz, bahçenizin azot sorununu doğal yoldan çözersiniz
Türkiye Atalık Tohum Takası Gönüllüleri’nden Namer Yıldız, Kimya Müh. Mustafa Koca’nın “Toprağın Ölüm Çığlığı” kitabından yaptığı alıntı sosyal medyadan paylaştı. Paylaştığı bilgilerde, özellikle bölgemizde dağda, bayırda bahçelerde, dikmeden biten, su istemeyen ve her türlü koşullarda geniş alanlara yayılan hodan, Karadeniz Ereğli’nin yerel yemek kültüründe de genellikle hodan ve zılbıt ismiyle bilinerek önemli bir yer tutuyor.
YAYGIN ADLARI: Sığır dili, Zembil çiçeği, Hıyar otu, Neşe otu, Turşu otu, Kaldirik otu
ETKEN MADDESİ: Müsilaj türevleri ( Arabinoz, Glikoz ve Galaktoz), -Pyrolizidinalkaloitler(Amabilin, Supinidin, Lycopsamin, Intermedin, 7-Asetil-Lycopsamin ve 7-Asetilintermedin) -Ayrıca taninler, saponinler, reçine, nişasta, silisikasit, C-vitamini ve mineraller içerir.
MORFOLOJİSİ: Hodan 30-60 cm boyunda tek yıllık, dikine yükselen, oldukça sık çatallaşan ve üzeri kaba tüylerle kaplı bir bitkidir. Yaprakları değişken sıra ile dizili, kenarları kertikli, üzeri, pürtüklü, yumurta veya eliptik şekilde, 5-20cm uzunluğunda, 3-15cm enindedir, sığırdili şeklinde alt yaprakları büyükçe ve üst yaprakları küçüktür.
Çiçekleri salkım gibi sıkça ve şemsiye gibi topluca bir aradadır. Çiçekleri mavimsi mor, mavi veya leylaki mor renkte, geniş mızrak veya ortadan sonra üçgen şeklindeki beş adet taç yapraktan ve ince mızrak şeklinde tüylü, yeşil renkli, beş adet çanak yapraktan oluşur. Meyveleri 4 tohumludur, tohumları oldukça küçük, kahve renkli ve uç kısmında siğil gibi bir çıkıntıya sahiptir.
KULLANIM ALANLARI : Hodan otu eskiden halk arasında öksürük, boğaz ağrıları, böbrek ve mesane iltihaplanması ve romatizmaya karşı kullanılmıştır. Çiçeklerinden yapılan çayın insanı neşelendirdiği, stres, depresyon ve bulaşıcı hastalıkları önlediği bilinir. Kişilerde hoşnut duygular uyandırır, sıkıntıyı giderir ve cesareti artırır.
İdrar söktürücü, terletici, zayıflatıcı, anne sütünü artırıcı, kan temizleyici, ateş düşürücü, iltihap giderici, balgam söktürücü, öksürük kesici ve kabızlığı giderici etkileri vardır. Romatizma, gut, ödem, böbrek ağrısı ve böbrek iltihabı gibi durumlarda tuz atıcıdır. Yara ve yanıklara iyi gelir, cildi yumuşatır.
Eskilerden beri hodan otunun insanda hoşnut duygular uyandırdığı, sıkıntılarını giderdiği ve cesaretlerini arttırdığı söylenir. Hatta sefere çıkan Haçlı askerlerinin üzengilerine bu çiçek sürülerek onların cesaret kazanmaları sağlanırdı. Yapraklarının yenmesi ile insanı neşelendirdiği bu nedenle de Neşe otu diye de anılır. Yapılan araştırmalar bitkinin böbreküstü bezlerini etkilediğini ve bundan dolayı insanları rahatlattığını göstermiştir.
KULLANIM ŞEKLİ: Mayıstan ekime kadar yaprakları ve çiçekleri toplanarak değerlendirilebilir. Hodanın yaprak ve çiçekleri kurutularak çayı yapılırken, tohumlarının yağı çıkarılarak natürel ilaç yapımında kullanılır. Çay hazırlanırken 1 bardak kaynar suya 2 tatlı kaşığı bitki konur, 10 dk bekletilir, bu çay günde 3-4 bardak içilir. Yaprakları turşu yapımında kullanılır ve sebze yemeği olarak tüketilir. Çiçeği tatlı süslemelerinde şekerleme yapılarak ve salatalarda garnitür olarak kullanılabilir. Cilt için yapraklarıyla yara lapası yapılır yada çay şeklinde hazırlanan infüzyon uygulanabilir.
YETİŞTİRME TEKNİĞİ: Türkiye’de Marmara, Kuzey ve Batı Anadolu’ da doğal olarak yetişir. Genelde dere kenarlarında yayılış gösteren hodan otu rutubetli yerleri sever. Kumlu hafif topraklarda ve bol güneşli yerlerde yetişen bitki tohumları ile çoğaltılır.Su ihtiyacı karşılanarak yetiştirilmelidir.
UYARILAR: İçeriği tuzlu olduğundan, tuzsuz diyetlerde kullanılmalıdır. Bitkinin çok sulu olması nedeni ile havalı ve sıcak günlerde dahi kurutulması çok zordur. Bu nedenle suni olarak kurutulması gerekir.
Öylesine sevimli bir bitki ki kaldirik otu, her yörede bir adı var. Hodan, kaldirik, sığırdili, ıspıt, zılbıt, zırbıt bunlardan bazıları. Kaldirik mevsimi geldiğinde mutfaklarımızda bir çok kaldirik yemeği yapılır. Kaldirikle bulgur veya pirinç katkılı sulu yemeği, yumurtalı yumurtasız kavurması, sarması, turşusu yapılır
NASIL YAPILIR? Yarım kilo kaldirik otu, iki kaşık tereyağı, bir soğan, karabiber, tuz hazır edildikten sonra, kaldirik otunu ayıklayın, yıkayın ve sirkeli su içinde bekletin. Ardından bol su ile yıkayın, süzün ve kuşbaşı doğrayın. Yumuşayıncaya kadar 25 dakika süre ile haşlayın ve süzün soğanı yarım ay doğrayın, tereyağı içinde soğanı kavurun, üzerine kaldirikleri katın kavurun tuz ve karabiberi ilave edin, malzemelerle karıştırın. İsterseniz sarımsaklı yoğurt ile gönlünüzce servis edip afiyetle yiyin.
