Kdz. Ereğli Belediyemizin “kuruluş tarihimiz 1880” açıklaması gerçeği yansıtmıyor. Bolu Belediyesi tarafından hazırlanan salnamelerde belediyemizin kuruluş tarihinin 1870 olduğu ortaya çıkarıldı.
Atılay Durmaz Demiroğlu, Bolu Belediyesi tarafından hazırlanan iki ciltlik 4695 gram ve yaklaşık 1500 sayfalık Osmanlı Devri Kastamonu Vilayeti Salnamelerinde Bolu Sancağı kitapları üzerinde araştırması ile Kdz. Ereğli Belediyesi’nin kuruluş tarihinin 1880 değil, 1870 olduğunu tespit etti. Kdz. Ereğli Belediyesi’nin başkan ve azaları ile Kdz. Ereğli kaymakamlarını da 1916 yılına kadar salnameden yazarak listeleyen Demiroğlu’nu ile konuştuk. Demiroğlu’nun açıklamasını ve yaptığı araştırmayı iki ayrı bölüm halinde sizlere sunuyoruz.
Demiroğlu, yaptığımız söyleşide şunları söyledi: :
BEKTAŞ: Ereğli Belediyesi 1880 yılında kuruldu diye kendi internet sitesinde de var. Hep öyle biliyoruz. Sürekli araştırma yapıyorsunuz Bolu bazı bilgiler elde ettiniz. Elde ettiğiniz bilgilerde Karadeniz Ereğli Belediyesi'nin 1880 yılında kurulmadığı daha evvel kurulduğu, bu tarihi yanlışı bilgiye dayalı olarak nasıl anlatırsınız?
DEMİROĞLU: Yanlış demeyelim eksik diyelim. Karadeniz Ereğli Belediyesi ile ilgili ilk görevi bana Belediye Başkanı Halil Posbıyık çağırdı beni, belediye kuruluşu 1880-81 olarak biliyorlar, çalışma yapmışlar. Ben bu çalışmayı kim yaptı diye sordum? Dediler ki Seyfi Onat başkanlığında 3 kişilik bir ekip yaptılar, eski yazı bilen. Ben Seyfi abiyi tanıyorum, onu buldum. Böyle bir çalışma yapmışsınız, güzel de bir çalışma olmuş. Bunu nasıl hallettiniz dedim? Belediye arşivine girdik, evrakları, makbuzları, bulabildiğimiz kadarıyla bir şeyler çıkartmaya çalıştık, böyle bir çalışma yaptık. Belediyenin bana verdiği daha doğrusu belediye başkanları diye bir anıt yapılacaktı, bana verilen bilgiye göre Osmanlı dönemi belediye başkanlarını, cumhuriyet dönemi belediye başkanlarını sırasıyla çıkartan bir çalışma yaptık, anıtı dizayn ettik. O anıt yapıldı CHP'li başkan gidip başka bir başkan gelince orayı yıktılar. Sonradan benim elime geçmişti bir cildini Bolulu bir öğretmen arkadaşımız vermişti. Bolu sallanamelerinde Ereğli ile ilgili bölümler var, inceledim, orada belediye meclisi diye bölümler var, orada belediye başkanları da var 1880'den geriye de gidiyor. Sen sonra Bolu Belediyesi'nden alıp 2 cilt getirmişsin salname. 1 Ciltte 1916 yılına ait, bende 3 cilt salname var. Onları inceledim, 1869 yılına kadar gidiyor. Çünkü bu yılda başlamış salnameler yapılmaya başlanmış. Salname dediğimiz de yıllıklar. Kaymakamlıklar, vilayetler o yılki çalışmaları bir yıllık rapor halinde hazırlıyorlar. O arada ilçelerde, vilayetlerde çalışan yüksek derecede memurlar, sınıflarına göre, mahkemeler, mahkeme reisleri, bunların isimleri cisimleri yazılı. Bu arada belediye başkanlarının isimleri de yazılı. Okumaya başladım, 1869 yılında Ereğli Kaymakamlık olmuş. Ereğli'nin ilk kaymakamı 1869 yılında atanmış. İlk atama yılı olduğu için Ereğli'de mahkemeler kurulmuş, mal müdürlüğü gibi diğer birimler de kurulmuş. Fakat belediye kurulmamış. Belediye ile ilgili bir bilgi yok, 1869 salnamesinde. Ama 1870'de yani 1 sene sonra belediye ile ilgili bilgiler başlıyor ve kesintisiz devam ediyor. Aynı zamanda belediye meclisi üyeleri de var. Salnameden anladığımıza göre belediye meclis üyeleri halktan seçiliyor ama halktan bir seçim suretiyle seçilmiyor, şehrin ileri gelenleri, kanaat önderleri, esnaftan ileri gelenler kaymakamlığa herhalde teklifte bulunuyorlar, şunu şunu öneririz diye. Kaymakamlığın da onayından geçince meclis oluşturuluyor, gene bir seçim var ama bildiğimiz seçim değil. Bunlar hep halktan oluşturuluyor, kendi aralarından bir başkan seçiyorlar, kaymakamlık raporlarında Osmanlı'nın salname dediği yıllık denilen raporlarda bunların hepsi var. Enteresan bir bilgi daha söyleyeyim Rıfat Oğuz’la, bir gün bu olayı konuşurken dedi ki “abi bende onun fotoğrafı var” dedi. 1870'de Ereğli Kaymakamlığının açılış töreninin resmi var. Bir fotoğraf çerçeveli getirdi. Kaymakamlığın önünde cadde kısmında gayet şık giyinmiş hepsi rütbeli, fesli, şık kıyafetli bir grup. Kaymakamlık katının altında caddede çekilmiş bir fotoğraf. Kaymakamlık olduğu şeyde de büyük bir pankart var. Eski Türkçe yazıyor. Ben Rıfat'a dedim sen bunu okutmuşsundur, ne yazıyor burada dedim, pankartta “Padişahım Çok Yaşa” yazıyormuş. Kaymakamlık 1869 yılında kurulmuş, fakat kaymakamlık binası yok herhalde 1 sene başka binada idare ettiler. O arada ihalesi yapılmış ki bir taraftan 2 katlı binaydı, büyük bir binaydı. 1 Sene içerisinde bitirmişler. 1870'de günümüz 1982'ye kadar o bina hizmet gördü. O bina halen hizmet görürdü. Restore edilecek çok da bir masrafı yok, tarihi özelliği vardı. Güzel bir müze olurdu, Ereğli müzesi olurdu.
BEKTAŞ: Belediye ile ilgili ne var, kuruluşuyla.
DEMİROĞLU: Kaymakamlık bünyesinde kurulmuş ama sonradan bakıyoruz onlar başka yerlerde hizmet görmeye başlamışlar. İlk yıllarda öyle bir şey yok sonra belediye meclis üyeleri 4-5, 10'a çıkmış, çalışanlar olmuş. Hatta bazı senelerde doktorlar, aşı memurları var, bazı yıllarda 5 çalışan anlamında ilave konulmuş, isimleri verilmemiş. Hepsini çıkarttım. Belediyenin kesin kuruluş tarihi 1870. Ben bu arada ilçe kaymakamlarını da yazdım. Belediye meclisi 1870'de başlıyor, tabi reis diye geçiyor başkan. Üyeleri aza diye yazmışlar. İlk belediye başkanı Kadri Efendi diye birisi ve burada bir şey daha söylemem lazım, belediye meclisi halk arasından seçiliyor ama halk o toplulukta Ereğli'de de öyleymiş gayri müslim topluluklar varsa nüfusa göre gayri müslim topluluklardan da temsilci seçiyorlarmış. Tüm belediye meclislerinde mutlaka o gayri müslim topluluklardan mecliste seçilmiş var. İlk mecliste Reis olarak Kadri efendi var, üyeler de Hacı Ali Ağa, İstori Ağa, Konstantini Ağa ve bir de Mehmet efendi. 2 Rumdan meclis üyesi seçmişler. Nüfus sayımlara da bakıyorum, çok güzel sayımlar da var. Kadın ve erkek ayrı da saymışlar. O zaman 5-6 bin kişilik Ereğli'de bin kişilik bir Rum ve Ermeni toplumu var. Barış içerisindeler, kavga ettikleri yok, kavga etseler buraya almazlar zaten. Salnamelerde mesele 1869, 1870'den başlıyor 1916'ya kadar geldik ama salnamelerde bazı yıllarda eksiklikler var, salnameler yok. Belgeye ulaşılamamış. Orada ben okuduğum kadarıyla salnameleri yazan Güray Önal Ereğli'de 80'li yıllardaydı emniyet müdürlüğü yaptı. Değerli bir kardeşimizdi. Kendisi Boluluymuş zaten böyle bir çalışma yaptı, kendisine çok teşekkür etmek lazım, çok büyük hizmet. O diyor ki bazı nüshaları yıllara bulamamışlar. Bulamamanın iki sebebi vardı, bunlardan birisi o yıllarda Osmanlı bir çok savaşa girdi. Kırım savaşı falan da var, o savaş yıllarında il, ilçelerde olan karışıklıklar, geliş, gidişler, salnamelerin hazırlanamamasına, İstanbul'dan emir geliyor, o emirler gelmeyince askerlik davalarından onlardan olmuş. Bazıları da diyor bulamadık, kayboldu, gitti. Sebebi bizim bu Osmanlı arşivlerine sahip çıkamamamız. Bu da cumhuriyet döneminde oldu. Özellikle 50'li yıllarda bu çok oldu. Alemdar olayından biliyorum. Kaymakamlık vasıtasıyla biz liman dairesinden eski evrakların arasından Alemdar olayına ait belgeleri istedik, araştırdılar, çok az bir şey buldular ama gelen haber şuydu 1951-52 yılında bir emir gelmiş, 1945-48'e kadar evrakların hepsini İzmit'e Seka'ya gönderin. Evraklar hep gitmiş. 1930'dan öncesini gönderin demişler o evraklar gitmiş. Aynı işlem Osmanlı arşivlerine de yapılmış, ben bunu bir çok tarihçiden de dinledim. Osmanlı arşivleri SEKA'ya gittiği gibi tren vagonlarına doldurulup Avrupa'ya satılmış. Avrupalılar daha çok para vermişler. SEKA'da kilosu 1 lira olunca Avrupa 2 liradan almış. Avrupa'nın büyük kütüphanelerinde, iş merkezlerinde, onları kataloglamışlar, tarihçilere sunuluyor. Avrupa Osmanlı arşivini biliyor. Bizim bu salnamelerde de o arada gitmiş.
BEKTAŞ: Recep Kahya'nın mezarını bulamadık. Kocaman devlette adamın cenaze töreninin yapıldığı devlet hastanesinden gelip İskele Camisi'ne ondan sonrası yok? Uzun Mehmet ile ilgili belgeler, dünyanın belgeleri.
DEMİROĞLU: Ben bu çalışmayı yaptıktan sonra aklıma bir çalışma daha geldi. Belediyenin bizim Seyfi Onat ve arkadaşlarına yaptırdıkları çalışmada başkanlar belli sırayla gidiyor, bir de bizim bulduklarımız var. Bunlar yüzde 100 doğru. Osmanlı'da belediye reisi diyor, salnamelerde var. Bundan başkası reis olmaması lazım. O belediyenin arşivinde olan Seyfi'nin buldukları yani o grubun günümüze verdikleri ile karşılaştıracağım, o belge de bende var. Büyük bir ihtimal uymuyorlar, salnameye çok uymuyor. Evraklar da bulmuş adam tamam bir adam bulmuşlardır ama o imza bulmuşlar, imzanın üzerindeki ismi yazmışlar belki reis imzası değil de belediyeden yetkilinin imzası, meclisten de birinin imzası olabilir. O bilgiyle bunu karşılaştıracağım.
BEKTAŞ: Ereğliler size dua etmesi lazım bu yaşta bunlarla uğraşıyorsunuz, teşekkür ederim.
DEMİROĞLU: Posbıyık'a söyleriz, düzeltirse düzeltir. Demek ki bir 10 yılımız eksik.
BEKTAŞ: Her şeyde Durmaz ağabeye koşuyoruz. Başta Alemdar olmak üzere yaptığınız katkılar. Durmaz ağabey cevherinden biz yararlanmaya devam edeceğiz.
ATILAY DURMAZ DEMİROĞLU’NUN BOLU SALLANEMESİ’NDEN ELDE ETTİĞİ BİLGİLER İLE HAZIRLADIĞI ÇALIŞMANIN TAMAMI ŞÖYLE:
1869-1916
OSMANLI DÖNEMİNDE BENDER EREĞLİ KAZASINDA GÖREV YAPAN KAYMAKAM VE BELEDİYE BAŞKANLARI İLE BELEDİYE MECLİSİ ÜYE LİSTESİ
Not: Osmanlı Döneminde ilçemizin ismi Bender Ereğli yani “Liman Ereğlisi” olarak geçmektedir. Cumhuriyet döneminde Kdz. Ereğli olmuştur.
1869 (1286)
Kdz. Ereğli ilk olarak Miladi 1869 yılında Kaza (İlçe) yapılarak Kaymakam atandı. Fakat kaymakamlık binası yoktu yeni binanın ihalesi yapılmıştı, yeni bina 1870 yılında törenle açıldı. Açılış törenine ait yaklaşık 18X25 ebadında bir fotoğraf Ereğlimizin tanınmış eski kuyumcu esnaflarından Rıfat Oğuz da var. Rıfat Oğuz’un büyük dedesi zamanın tanınmış şahsiyetlerinden. Fotoğrafta hükümet binasının açılış töreninde çok şık kıyafetli büyük bir grup var. Binanın tahrirat kalemi ve Kaymakamlık makam odasının olduğu yüzünde büyük boy bir afiş var ve afişte Padişahım Çok Yaşa yazıyor. Ereğli’ye ilk atanan Kaymakam Rıfat Efendi (Saniye Sınıf-ı sanide) Saniye Yarbaylık düzeyinde sivil bir rütbe sınıf/ı sanide ikinci sınıf demek.
Cumhuriyete kadar belediye teşkilatları kaymakamlık bünyesinde fakat halkın katılımıyla halktan seçilenlerle kuruluyor ayrı bir bütçesi ve gelirleri oluyor.
Kanaat önderleri, muhtarlar, ilçenin ileri gelenleri ve esnafın önerileri Kaymakamlığın olurundan geçerek Belediye Meclisleri oluşturuyor. İleride vereceğimiz Belediye Meclisi oluşumlarına bakacak olursak, gayri müslim topluluklarında olduğu ilçelerde mutlaka bu toplulukların temsilcileri de Belediye Meclislerinde temsil edilmektedir.
Kaymakamlığın ilk yılı olan 1869 yılında Belediye Meclisi oluşturulamamıştır.
Sonraki yıllarda bazı yıllara ait eksikler vardır. Bu eksikliğin iki sebebi vardır. Birinci sebep Osmanlı’nın savaş yıllarıdır vilayetler ve kazalar salname denilen beş yıllık raporları hazırlayamamışlardır. İkinci sebep ise Bolu sancağına ait bu salnameleri ve bunların günümüze kazandıran 80’li yıllara ilçemizde Emniyet Müdürü olarak da görev yapmış olan Sn. Güray Önal’ın resmi ve özel arşivlerde kütüphanelerde yıllar süren araştırmalarında eksik olan o yıllara ait bir doküman elde edememesinden kaynaklanıyor. Hepimizin malumudur bazı yıllarda Osmanlı arşivleri hurda kağıt fiyatına kağıt fabrikalarına gönderildi. Hatta bir çoğu tren vagonlarına doldurulup yut dışına satıldı. Şimdi bazı Avrupa devletlerinde kataloglanmış çok önemli Osmanlı arşivleri var ve onlara ulaşmak önemli ücretler ödeyerek mümkün oluyor.
Bizler Bolu sancağına ait bu önemli tarihsel bilgileri araştırıp okuyarak günümüz yazısına çeviren Sn. Güray Önal’a ve bu çalışmaları kitap haline getirip bizlerin faydalanmasını sağlayan Bolu Belediyesi Başkan ve yetkililerine derin şükran ve teşekkürlerimizi sunarız.
1870
KAYMAKAM: HASAN ŞAKİR EFENDİ
MECLİS-İ BELEDİ REİS (Başkan): Kadri Ef.
Aza (Üye): Hacı Ali Ağa, Ali Ağa, İstori Ağa, Kostanti Ağa, Mehmet Efendi, Sandık Emini (Muhasebeci, Veznedar): Yakup Efendi
*
1871
KAYMAKAM: HASAN ŞAKİR EFENDİ (Solise: Binbaşı düzeyinde Sivil Rütbe)
MECLİS-İ BELEDİ REİS : KADRİ EF.
Aza: Hacı Ali Ağa, Ali Ağa, İstori Ağa, Kostanti Ağa, Katip: Mehmet Efendi
*
1873
KAYMAKAM: İSMAİL TEFİK BEY (Salise)
BELEDİ MECLİSİ REİS: EYÜP BEY
Aza: Hacı Musa Ağa, Hacı Mustafa Ağa, Ahmet Ağa, Mihail Ağa, Dimitri Ağa, Katip ve Emin-i Sandık: Eyüp Bey
*
1874
KAYMAKAM: İSMAİL TEFİK BEY (Salise)
BELEDİYE MECLİSİ REİS: EYÜP BEY
Aza: Ahmet Ağa, Hacı Musa Ağa, Mikail Ağa, Hacı Mustafa Ağa, Dimitri Ağa, Katip: Eyüp Bey, Emin-i Sandık
*
1875
KAYMAKAM: İSMAİL TEFİK BY
BELEDİ MECLİSİ REİS: EYÜP BEY
Aza: Ahmet Ağa, Hacı Musa Ağa, Dimitri Ağa, Hacı Mustafa Ağa
1876
KAYMAKAM: İSMAİL TEFİK BEY (Salise)
BELEDİ MECLİSİ REİS: EYÜP BEY
Aza: Ahmet Ağa, Hacı Musa Ağa, Mustafa Ağa, Dimitri Ağa, Katip ve Sandır Emini: İsmail Hakkı Efe.
*
1877
KAYMAKAM: ŞEVKET BEY
BELEDİ MECLİSİ REİS: EYÜP BEY
Aza: Ahmet Ağa, Halil Ağa, Hasan Ağa, Hacı Musa Ağa, Dimitri Ağa, Katip ve Sandık Emini: Hakkı Bey
*
1878
KAYMAKAM: MUSTAFA ŞEVKET BEY
BELEDİ MECLİSİ REİS: Ahmet Ağa
Aza: Halil Ağa, Ahmet Kapudan, Mehmet Ef., Yorgi Ef., Katip ve Emin-i Sandık: Hacı Halil Efendi
1879
KAYVMAKAM: İSMAİL HAKKI BEY (Salise)
BELEDİ MECLİSİ REİS: Eyüp Bey
Aza: Hacı İsmail Kapudan, Abdülkadir Ef., İbrahim Ağa, Katip ve Emin-i Sandık: Mehmet Arif Ef.
*
1880
KAYMAKAM: HASAN TAHSİN BEY
BELEDİ MECLİSİ REİS: Eyüp Bey
Aza: Halil Ağa, Mehmet Ağa, Halil Ağa, İsmail Kapudan, Hacı Yorgi Ağa, Fotori Ağa, İbrahim Ağa
*
1881
KAYMAKAM: HASAN TAHSİN BEY
BELEDİ MECLİSİ REİS: Eyüp Bey
Aza: Hacı İsmail Kapudan, Ahmet Kapudan, Dimit Ağa, Halil Ağa, Mehmet Efendi, Hacı İstoraki, Katip ve Emin-İ Sandık: Arif Ef.
*
1882
KAYMAKAM: HAFIZ AHMET EF. (Kapıcıbaşı)
BELEDİ MECLİSİ REİS: Eyüp Bey
Aza: Hacı İsmail Kapudan, Ahmet Kapudan, Dimitri Ağa, Hacı Yorgi, Hali Ağa, Mehmet Efe. , Katip ve Emin-i Sandık: Mehmet Arif Efe.
*
1889
KAYMAKAM: MEHMET MECDİ EFENDİ (Salise, mecidi 4, Mecidi Nişananı: 1852 yılında Sultan Abdül Mecidin emri ile çıkarılmış 5 Rütbeli Osmanlı Nişanı)
BELEDİ MECLİSİ REİS: Ali Bey
Tabip: Panayot Efendi
Aza: Ahmet Ef., İbrahim Bey, hacı Galip Ef. Yovan Ağa, Katip ve Sadık Emin-i: Çavuş Mustafa Ağa
Müfettiş: Agop Efendi.
*
1893
KAYMAKAM: MUSTAFA EFENDİ
BELEDİ DAİRESİ REİS: Ali Bey
Aza: Ahmet Efe, Mehmet Ef, Yovan Ağa, Stefan Ağa, Ahmet Ef,, Katip ve Sandık Emin-i: Arif Efendi
*
1894
KAYMAKAM: MUSTAFA EFENDİ
BELEDİ DAİRESİ REİS: Necip Efendi
Aza: Ahmet Ef. İbrahim Bey, Yovan Ağa, Stefan Ağa, Ahmet Ağa, Katip ve Sandık Emin-i: Arif Efendi
*
1895
KAYMAKAM: EMİN MUHLİS BEY (Salise – R (1) 312
BELEDİYE MECLİSİ
REİS : Necip Ef.
Aza: Ahmet Ef., Ahmet Ağa, İbrahim Bey, Yovan Ağa, Stefan Ağa, Katip ve Sadık Emin-i : Arif Efendi
*
1897
KAYMAKAM: EMİN MUHLİS BEY (Salise)
BELEDİ MECLİSİ REİS: Necip Efendi
Dr. Yani Maskos Efendi
Aza: Ahmet Efendi, Hasan Efendi, Mustafa Ef, Mustafa Efendi, Yovan Ef., Stefan Ağa, Katip ve Sadık Emin-i: Mustafa Efendi
*
1900
KAYMAKAM: EMİN MUHLİS BEY (Salise 92 (1) 314, Tahlisiye Madalyası / 2 M (1) 316
BELEDİYE MECLİSİ
REİS: Mehmet Efendi
Dr. Yzb Naki Celaleddin B.
Aza: Ahmet Ef., Hüseyin Ef., Rıfat Ef., Mehmet Ef., Yovan Ağa, Katip ve Sandık Emin-i: İsmail Efendi.
*
1905
KAYMAKAM: EMİN MUHLİS BEY (Saniye) Mecidi 3 Tahlisiye Madalya
BELEDİYE MECLİSİ
REİS: Abdurrahman Kapudan
Tabip (Dr. ) Cemil Ef, (Salise)
Aza: Hüseyin Bey, Hacı Tahir Efe, Musa Efe, Halil Efe, Yordan Ağa, Katip ve Sandık Emin-i: İsmail Efendi
*
1916
KAYMAKAM: SABRİ BEL (Harp Nişan)
DAİRE-İ BELEDİYE
Reis: Ahmet Atö Bey
Katip: Haşmet Ef
Aşı Memuru: Şaban Ef.
MECLİS-İ BELEDİ
Aza: Davut Ef, Raşit Ef, Halit Ef, Hacı Eyüp Ef, Sami Ef, Mehmet Ef, Enderya Ef.
Mustahdemin-Müteferika: 5
Çeşitli yerlerde çalışan maaşlı personel.
Haber: Eyüp Bektaş
Foto-Video: Lale Bektaş
