Ülkemizde Cumhuriyetin Kuruluşundan bu yana 87 yıl içinde Hafta Tatiline ilişkin aşağıda sunulacak iyileştirilerek yenileştirilen yasal düzenlemelere karşın, geçtiğimiz günlerde Cumartesi Günlerinde de çalışılması, mesai saatlerinin arttırılması yolundaki hiç de ilgisi olmayan bir BAKAN (Enerji ve Tabii Kaynaklar) tarafından önerilmesinin gerekçesi Çalışma Hayatının koşullarıyla hiç de örtüşmüyor.
Oysa ki Ülkemiz DİSK-AR Araştırma Raporuna göre, çalışma saatleri bakımından tüm DÜNYA ülkeleri ile karşılaştırıldığında açık ara önde gidiyor. Haftalık 45 saatlik çalışma süresi bakımından Ülkemiz Etiyopya, Guatemala, Pakistanı geride bırakır iken Sri Lanka, Tanzanya ve Zimbabwe gibi ülkelerle aynı sıralamada yer almaktadır. İşsizliğin hatta gizli işsizliğin yoğun olduğu Ülkemizde sözü geçen Rapora göre, haftalık çalışma süresinin 1 saatlik düşüşüyle 231 bin kişiye istihdam kapısı açılacağı hatta Avrupa Birliği ortalamasına çekildiğinde 2 milyon 750 bin kişiye tam zamanlı istihdam yaratılacağı sonucuna varılmıştır.
HAFTA TATİLİ HAKKI
Çalışma Hayatını düzenleyen İş Yasaları ile birlikte Hafta Tatili Hakkı başta Anayasa olmak üzere. birden çok Yasal düzenleme ile güvenceye bağlanmıştır.
Dinlenmek çalışanların hakkıdır. Ücretli Hafta ve Bayram Tatili ile Ücretli İzin hakları ve şartları Kanunla düzenlenir.hükümleriyle Anayasanın Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı başlıklı 50.maddesinin 3.fıkrası tatil çalışanlar için vazgeçilemeyen hak olarak düzenlemiştir.
Konuya tarihi sıralama ile bakıldığında Cumhuriyet Döneminin ilk yasaları arasında yer alan 02.01.1924 tarihli 394 Sayılı Hafta Tatili Hakkında Kanun, Hafta Tatilini ağdalı dile karşın ayrıntılı bir biçimde öngörmüş bulunmaktadır. Yasanın 1.maddesinde nüfusu on bin veya on binden fazla olan yerlerde bulunan işyerlerinde haftada bir gün tatil yapılması zorunlu kılınmıştır. 2.madde hükmü ise resmi daireler dahil, tüm işyerlerinde çalışanların haftada altı günden fazla çalıştırılmaları yasaklanmıştır. Yasanın yürürlükte olan hükümlerine göre nüfusu on binden aşağı olan yerlerdeki işyerlerinde ise, çalışanlar için Hafta Tatili Belediye Meclisi kararlarına göre düzenlenecektir.
Genel olarak Hafta Tatili günü, Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki 17.03.1981 tarihli 2429 Sayılı Yasanın 3.maddesinde Pazar Günü olarak kabul edilmiştir. Ancak hayatın olağan akışı içinde haftanın yedi günü sürekli çalışma zorunluluğu olan işyerlerinde Pazar günlerinde de hizmet verilmesini gerekli kılmaktadır. Bu bakımdan Yasa koyucu hastane, eczane, su, elektrik, telefon, doğal gaz, günlük gazete bayileri, tiyatrolar, otel, hamam, lokanta, spor salonları, tren, vapur, tramvay, fırınlar gibi işyerlerinin açık olmalarına imkan sağlamıştır. Ancak 394 Sayılı Yasanın 4 ve 5.madde hükümlerine göre, Pazar günleri çalışan işçilerin haftanın başka bir gününde dinlendirilmeleri esastır.
Yine Yasanın 6.maddesi Pazar günleri tatil edilen ancak işyerlerinde görev yapılması gerekli (güvenlik görevlisi gibi ) noktalarda çalışanların da hafta içinde başka bir gün dinlendirilmesini öngörmüştür.Ulusal Bayram ve Genel Tatiller hakkındaki 2429 Sayılı Yasanın 3.maddesi bugünlerde çok tartışılan Cumartesi günleri için Yemek, içmek, giyinmek gibi zaruri ihtiyaçların giderilmesi için alışveriş yapılan dükkan ve mağazalar için alış veriş yapılan dükkan ve mağazalar hakkında Hafta Tatili Kanununun Cumartesi günüyle ilgili hükümleri uygulanmaz. hükmünü getirmiştir.
Ayrıca Hafta Tatili Kanununa aykırı davranılması durumlarda İdari Para Cezası uygulanacağı da hükme bağlanmıştır.
Hafta Tatilini düzenleyen 4857 Sayılı İş Yasasının 46.maddesi Hafta Tatili Ücreti başlıklı hükmü ile işçilere belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat ( hafta tatili ) dinlendirileceği, çalışılmayan gün için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretinin tam olarak verileceği öngörülmüştür.
Esnek çalışma biçiminin benimsendiği İş Yasasının öngördüğü haftalık 45 saatlik çalışma süresi haftanın günlerine bölünmeden tamamlanabilir. Haftanın çalışılan günleri, günde on bir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Yasanın Denkleştirmeyi öngören 63.maddesindeki hükümleri de hafta tatili ile ilgili günler için esas olmalıdır.
Hafta tatili günü için Cumartesi günleri çalışılmayan işyerlerinde günlük çalışma süresi 9 saat, Cumartesi çalışılan işyerlerinde ise çalışma süresi 7.5saattir.
Hafta tatilinin hesaplanmasında;
x Yasadan veya sözleşmeden doğan tatil günleri,
x Evlenme ve ölüm nedenleri (baba, anne, çocuk, eş, kardeş) ile verilen 3 güne kadar izinler,
x İşveren tarafından verilen diğer izinler.
x Hekim raporuyla verilen hastalık izinleri, çalışılmış gibi sayılan hallerdir.
Yine Yasanın 46 maddesinin 4.fıkrası işveren tarafından zorlayıcı ve ekonomik bir neden olmadan haftanın bir veya birkaç gününün tatil edilmesi durumunda da hafta tatiline hak kazanılan çalışılmış günler gibi sayılacağı hükme bağlanmıştır.
Öte yandan Zorlayıcı nedenlerle işyerinde işin bir haftadan fazla süre ile tatil edilmesini gerektiren durumlarda da işçiye ödenen yarım ücret, hafta tatili günü için de yarım ücret olarak ödenir.
Hafta Tatili Ücretinde çıplak ücret esas alınır. Başka bir anlatımla Hafta Tatili ücretinde fazla çalışma, primler, işyerinde asıl işte çalışan hazırlama tamamlama ve temizleme işlerini de yürüten işçilerin aldıkları ek ücretler ve sosyal yardımlar dikkate alınmaz.
Hafta Tatilinde dinlendirilmeyen çalıştırılan işçinin ücretinin 2.5 yevmiye üzerinden hesaplanması gerekir.
Hafta Tatili Ücreti = iş karşılığı olmaksızın ödenecek ücret +çalıştırıldığı için ücret+fazla mesai yaptığı için % 50.
Kısmi Süreli Çalışan işçilerin hafta tatilleri ile ilgili Yasada açık hüküm olmamakla birlikte 4857 Sayılı İş Yasasının 13. maddesindeki
ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir. hükmüne göre değerlendirilmesi gerekmektedir. Haftanın yedi günü bir saat kısmi süreli sözleşme ile çalışan işçinin hafta tatili süresi 2 saattir.Şayet işçi 6 işgünü bir saat çalışıyor ise haftanın 7. günü 1 saat iş karşılığı olmaksızın hafta tatili ücretine hak kazanır.
212 Sayılı Yasa ile değişik Basın Mesleğinde Çalışanla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetleri Düzenleyen 5953 Sayılı Yasanın 19.maddesi her altı günlük, fiili çalışma sonrası fikir işçisine bir günlük ücretli dinlenme izni verilmesini zorunlu kılmıştır. Gazetecinin görevi devamlı gece çalışmasını gerektirdiği hallerde de hafta tatili iki gün olarak düzenlenmiştir.
Hafta Tatili ile ilgili 854 Sayılı Deniz İş Yasasına göre liman hizmeti ve şehir hattı gemilerinde çalışan gemi adamının haftada altı günden fazla çalıştırılması yasaklanarak, ücretli izin verilmesini öngörmüştür. Hafta tatili günü çalıştırılanlar, haftanın diğer bir gününde nöbetleşe dinlendirilmesi gerekir.
Sonuç olarak yaklaşık 87 yıllık zaman diliminde iyileştirilerek, yenileştirilen çalışma saatleri ile ilgili Yasal düzenlemelerde tüm çalışanlar için eşit haklar tanınmalıdır.Haftalık 45 saatlik çalışma süresi işçiler için de 40 saat olsun.İşsizlere iş kapısı açılsın. Lütfen ! .Kamu çalışanlarının Cumartesi tatil gününe dokunmayınız.
Sevgiyle, Sağlıklı Kalınız.
