İşçilerin her yıl belirli sürelerle ücreti ödenmek suretiyle dinlendirilmesi ile İş Sağlığı ve Güvenliğinin sağlanması ve iş gücünün yenilenmesi konusundaki hükümler adeta Bireysel İş Yasalarının amacı olmuştur.İş Yasalarına bakıldığında konuyla ile ilgili getirilen emredici nitelikli birden çok hükümlerle Yasa koyucunun işçinin yıllık izin hakkına önem verdiği, vazgeçilmez hak olarak düzenlediği anlaşılmaktadır.
Anayasal düzenleme, 4857 Sayılı İş Yasasının 9 maddesi ve bunu destekleyen Yönetmelik hükümleriyle Yıllık Ücretli İzin Hakkı,Deniz ve Basın İş Yasaları ile Çıraklık ve Meslek Eğitim Yasasında da yerini almış bulunmaktadır.
İşçilerin Yaz aylarında kullanmak istediği, işverenin de kullandırılmaması için direndiği Yıllık İzin, uygulamada işçi-işveren ilişkilerinde sorunların başında geldiği bilinmektedir.İşçilerin uyuşmazlık noktasında ilgili Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüklerine başvurduğunda Yıllık Ücretli İzin hakkımı alamadım., Yıllık ücretli iznimi( .. )yıldır kullanamadım., İzin ücretim verilmedi veya İzin ücreti verilerek,fiilen iznimi kullanmamam istenildi.yahut da Yıllık izin sürem l0 yıldır çalışmama karşın hiç değişmedi. gibi konuları kapsamaktadır.
Yıllık Ücretli İzin Hakkından Vazgeçilemez
4857 Sayılı İş Yasasının 53.maddesinde İşyerinde işe başladığı günden itibaren deneme süresi de içinde olmak üzere en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.denilmektedir.
Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.İşveren de işçisine Yıllık Ücretli izin vermek zorundadır.İşçi-işveren arasında izin hakkını kullanmama yönünde yapılacak sözleşmeler geçersizdir.İşçinin yüksek ücretle yıllık ücretli izin hakkından vazgeçemeyeceği gibi, izin süresince başka bir işte de çalışma yasağı getirilmiştir.
Yıllık izin süreleri;
a) Bir yıldan beş yıla kadar çalışmış olanlara 14 gün,
b) Beş yıldan fazla on beş yıldan az çalışanlara 20 gün,
c) On beş yıl (dahil) ve daha fazla çalışanlara en az 26 gün,
d) 18 yaşından küçük işçilerle, 50 ve daha büyük yaştaki işçilere en az 20 gündür.
Söz konusu yıllık ücretli izin süreleri, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir.
Yasanın 54 maddesine göre Yıllık izin süresinin ve izne hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçinin aynı işverene ait işyerlerinde çalıştığı süreler birleştirilir. Bir işverenin İş Yasası kapsamına giren işyerinde çalışmakta olan işçilerin aynı işverenin işyerlerinde iş Yasası kapsamına girmeksizin geçirmiş bulundukları süreler de dikkate alınır. Aynı bakanlığa bağlı işyerleri ile aynı bakanlığa bağlı tüzel kişilerin işyerlerinde geçen süreler ve kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanun veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı işyerlerinde geçen süreler de, işçinin yıllık ücretli izin hakkının hesaplanmasında birleştirilerek göz önünde bulundurulur.
Çalışılmış gibi Sayılan Haller
İşçinin yıllık ücretli izin hakkının hesabında;
+işçinin uğradığı iş kazası veya hastalık nedeniyle işine gidemediği günler.
+Kadın işçilerin doğumdan önce ve sonrası çalıştırılmadıkları süre,
+İşçinin muvazzaf hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirildiği işe gidemediği günler,
+İşyerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edildiği sürenin 15 günü,
+Hafta tatili ulusal bayram genel tatil günleri,
+3153 Sayılı Yasaya göre Röntgen muayenehanelerde çalışanlara verilecek Pazar günlerinden başka yarım gülük izin süreleri,
+İşçilerin arabuluculuk,hakem kurulları,çalışma hayatı ile ilgili meclis,kurul,komisyon ve toplantılara uluslar arası kuruluşların konferans kongre veya kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılarak geçirdikleri süreler.
+İşçilerin evlenmelerinde,ana, baba, eş, kardeş veya çocuklarının ölümünde verilecek 3 güne kadar izin süreleri,
+İşveren tarafından verilen izinler,
+İşçilerin günlük çalışma sürelerinden sayılan haller,(66.Madde)
dikkate alınması gerekmektedir.
Ayrıca Yıllık İzin uygulamasında yukarıda da belirtildiği gibi izinler iş günü olarak verilir.Hafta tatili,bayram ve genel tatil günleri yıllık izin süresine eklenir ve ücretleri ayrıca ödenir..
Yıllık ücretli izinlerini işyerinin bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemeleri halinde, belgelemeleri koşulu ile toplam dört güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır.
İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde İş Kanunu gereğince işçiye verilmesi zorunlu yeni iş arama izinleri, yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe giremez.
İşveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır.
Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir.
İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez.
İzin kullanan işçi izin süresi içinde ücret karşılığı başka bir işte çalışamaz.Başka işte çalıştığı anlaşılırsa ücreti geri alınır.
Sigortalılara yıllık ücretli izin süresi için ödenecek ücretler üzerinden iş kazaları ve meslek hastalıkları primleri hariç diğer sigorta primleri işçi ve işverenler yönünden ödenmesine devam edilir.
Yıllık izinlerin kullandırıldığı konusunda ispat yükü işverene aittir. İşveren yıllık izinlerin kullandırıldığını imzalı izin defteri ile kanıtlamak zorundadır. ( Yarg. 9.HD, 09.04.2009, E.38515, K. 1013)
4857 sayılı İş Yasasının 59. Maddesinde, iş sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde, işçiye kullandırılmayan yıllık izin sürelerine ait ücretlerin son ücret üzerinden ödeneceği hükme bağlanmıştır. Yıllık izin haklarının ücrete dönüşmesi için iş sözleşmesinin feshi şarttır. Bu noktada İş ilişkinin sona erme şeklinin ve haklı olup olmadığının önemi bulunmamaktadır.
İzin uygulamasında ispat yükünün işverene ait olması nedeniyle işverenin gerekli belgeleri düzenlemesi, arşivlemesi ve gerektiğinde iş sözleşmelerinin sona erdirilmesi ile ilgili şikayetlerin değerlendirilmesi noktasında Bölge Müdürlüklerine,işin yürütümü yönündeki denetimlerde İş Müfettişlerine veya yargıya sunması açısından önem arz etmektedir.
Konuya ilişkin 03.03.2004 tarih ve 25391 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği hükümleri İş Yasasına paralel hükümlerle birlikte ayrıca, işçi sayısı 100 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde izin kurulu kurulacağını öngörmektedir.
Yasanın 103.maddesi, yıllık izin ile ilgili hükümlere aykırı davranan işveren veya işveren vekiline her işçi için 2011 yılı için 219.-TL İdari para cezası verileceğini öngörmüştür.
Fikir işçileri ile ilgili 212 Sayılı Yasa ile değişik 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışan ile Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetleri Düzenleyen Yasanın 21.maddesi Yıllık ücretli izin hakkını düzenlemiştir.Madde hükmüne göre günlük bir gazetede çalışan gazeteciye en az bir yıl çalışmış olmak kaydıyla yılda dört hafta tam ücretli izin verileceğini ,gazetecilik mesleğindeki hizmeti on yıldan yukarı olan bir gazeteciye altı hafta ücretli izin verileceği,gazetecinin kıdeminin aynı gazetedeki hizmetine göre değil,meslekteki hizmet süresine göre hesaplanacağına amir bulunmaktadır.
Günlük olmayan gazetelerde çalışanlar ise her altı aylık çalışma devresi için iki hafta ücretli izin verileceği öngörülmüş olup, izin hakkından vazgeçilemeyeceği hükme bağlanmıştır.
Gemi adamları ile ilgili 854 sayılı Deniz İş Yasasının 40.maddesi de vazgeçilemeyen hak olarak, yıllık ücretli izin hakkı için aynı işveren emrinde veya aynı gemide bir takvim yılı içinde bir veya birkaç hizmet akdine dayanarak en az altı ay çalışmış olmayı yeteri bulmuştur.İzin süresi altı ay-1 yıl arası olanlar için 15 gün,1 yıl ve daha fazla süre için 1 aydan az olamayacağı öngörülmüştür.
Çıraklık ve Meslek Eğitim ile ilgili 3308 Sayılı Yasanın 26.maddesi de aday çırak,çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrencilere işletmelerce her yıl yaz aylarında 1 ay süreyle ücretli izin verilmesini hüküm altına almıştır.
Çağdaş İş Hukuku anlayışına katkı sağlamak için,Geçmişten geleceğe farkındalık yaratmak için,Yasalarca güvenceye bağlı Yıllık Ücretli İzin Hakkından vazgeçilmemeli..
Sevgiyle,Sağlıklı Kalınız.
